Μνημόσυνο καλείται η επιμνημόσυνη Ακολουθία που γίνεται με κόλλυβα ή και χωρίς κόλλυβα στη μνήμη του μεταστάντος πιστού και προς ανάπαυση της ψυχής του.
Παράγεται δε η λέξη μνημόσυνο από το ρήμα «μνημονεύω», που σημαίνει ενθυμούμαι κάποιον, φέρω κάποιον στον νου μου.
Τα Ιερά μνημόσυνα ως έθιμο είναι βαθιά ριζωμένα στην ψυχή του Ορθόδοξου λαού, διότι είναι εξ αποκαλύψεως αλήθεια. Η αγία μας Εκκλησία, ως φιλόστοργη μητέρα, τελούσε ανέκαθεν Μνημόσυνα και προσευχόταν για τους κεκοιμημένους.
Τα Ιερά Μνημόσυνα είναι προσευχή για τους νεκρούς μας. Η πίστη ότι δεν χάθηκαν αλλά ζούνε, «οι γαρ Θεώ πεπιστευκότες, εάν κοιμηθώσι ουκ εισί νεκροί», βάζει λόγια προσευχής γι’ αυτούς στην καρδιά και τα χείλη μας και δίνει παρηγοριά στην ψυχή μας. «Μετά των αγίων ανάπαυσον, Κύριε, τους αγαπημένους μας».
Ο Μέγας Βασίλειος και ο Άγιος Χρυσόστομος αναφέρουν ονομαστικώς τους κεκοιμημένους: «μνήσθητι, Κύριε, πάντων των κεκοιμημένων… και ανάπαυσον αυτούς όπου επισκοπεί το φως του προσώπου σου».
Τα Ιερά μνημόσυνα και οι ευχές της Εκκλησίας βοηθούν τις ψυχές, και ιδιαίτερα αυτές οι προσευχές που γίνονται κατά τη Θεία Λειτουργία.
Αξίζει, κλείνοντας, να σημειωθεί πως είναι απαραίτητο οι συγγενείς και οι φίλοι να βρίσκονται στη Θεία Λειτουργία για να προσευχηθούν για την ανάπαυση της ψυχής του κεκοιμημένου για τον οποίο τελείται το Μνημόσυνο, στα «σα εκ των σων» να πούνε «Θεέ μου ανάπαυσέ τον».
Τούτο όμως το αγνοούν πολλοί και νομίζουν ότι το καθ’ αυτό Μνημόσυνο είναι η σύντομη Ακολουθία που τελείται μετά τη Θεία Λειτουργία. Γι’ αυτό, προσέρχονται δυστυχώς μόνο σ’ αυτή, χωρίς να έχουν λειτουργηθεί.
Το Μνημόσυνο πρέπει να μας βάλει σε σοβαρές σκέψεις περί θανάτου και σωτηρίας τής ψυχής.