Το βάπτισμα εισάγει τους ανθρώπους ως μέλη του σώματος του Χριστού, και για κάθε χριστιανό σημαίνει αναγέννηση στο θάνατο και την ανάστασή Του. Διαφέρει από το αντίστοιχο βάπτισμα του Ιωάννου, το οποίο ήταν βάπτισμα μετανοίας.
Δίχως το βάπτισμα ο άνθρωπος παραμένει δέσμιος της φθοράς και των δαιμονικών δυνάμεων.
Το νέο μέλος μέσω του μυστηρίου αναγεννά την ύπαρξή του, εξ αιτίας της χάρης που απορρέει από την κοινωνία και την αγαπητική σχέση με το ζωοδότη Θεό. Το βάπτισμα λοιπόν είναι το πρώτο και απαραίτητο στάδιο της ανάπτυξης του νέου μέλους και μάλιστα νοείται ως χάρισμα αποκλειστικό. Γι αυτό και δε συμβάλλει η βούληση στην πραγμάτωση του μυστηρίου.
Νοείται ως απαρχή της ανάστασης. Νοείται ως μία προίκα που δίνει ο θεός στα πλάσματά Του με στόχο τα ίδια να την αξιοποιήσουν.
Όπως μας αναφέρει ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός το νερό καθαρίζει το σώμα και το πνεύμα ανακαινίζει την ύπαρξη. Δηλαδή αποκαθιστά τη φύση, αναιρεί το προπατορικό αμάρτημα, το οποίο λογίζεται ως φθορά και θάνατος, οδηγώντας τον άνθρωπο σε ένα αρραβώνα που γίνεται κτήμα μόνο σε μία τελειωτική πορεία.